To ρίσκο σε ένα στοίχημα: Πως ένα βιβλίο που δημοσιεύθηκε το 1921 μπορεί να βοηθήσει να εξηγήσουμε την μεγάλη πτώση στην Wall Street το 2008!

Οι αριθμοί και η πρόβλεψη

Γεννημένος και μεγαλωμένος σε μια φάρμα στο McLean County, του Illinois, υποστήριξε ότι ο μόνος λόγος που ασχολήθηκε με τα οικονομικά ήταν γιατί το όργωμα ταλαιπωρούσε τα πόδια. Μπορεί λοιπόν να τον έχασε... η γεωργία, αλλά ήταν... κέρδος για την οικονομία και με το βιβλίο του -το οποίο δημοσιεύθηκε το 1921- ο Frank Hyneman Knight μας δείχνει απλά πόσο μεγάλο ήταν αυτό το κέρδος.

Σε αυτή την μεγάλη συμβολή για την οικονομική σκέψη, ο Knight κάνει ένα σημαντικό διαχωρισμό ανάμεσα στα «ασφαλή» και «μη ασφαλή» ρίσκα. Σύμφωνα με τον Knight, το κέρδος κερδίζεται από τον επιχειρηματία που λαμβάνει αποφάσεις σε ένα αβέβαιο περιβάλλον. Αυτή είναι και η αμοιβή για τον επιχειρηματία που παίρνει μεγάλα ρίσκα. Κατά κύριο λόγο, υπογραμμίζει την διαφορά μεταξύ μετρίσιμου ρίσκου και αυτού που oνομάζει «απροσδιοριστία». Ο κόσμος των επιχειρήσεων, όπως μας λέει, πέφτει στο... βασίλειο της αβεβαιότητας, καθώς έχει να αντιμετωπίσει «...καταστάσεις που απέχουν από τα στατιστικά στοιχεία, ώστε να δώσουν οποιαδήποτε καθοδήγηση. Η επινόηση κάποιας αντικειμενικής πιθανότητας ή ευκαιρίας είναι απλά ανεφάρμοστη».

Αυτό που κάνει την διορατικότητα του Knight τόσο επίκαιρη, είναι ότι αυτές οι ιδέες είναι τόσο σχετικές με τις οικονομικές αγορές, που εκπλήξεις συντελούνται σε καθημερινή βάση. Για χρόνια, ο Knight αγνοούνταν από τους θεωρητικούς των οικονομικών, οι οποίοι είτε δεν γνώριζαν, είτε δεν ενδιαφέρονταν για το πιστεύω του Knight που έλεγε ότι «το καθαρό και κατά τα άλλα δυσάρεστο γεγονός είναι ότι τα αποτελέσματα της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν μπορούν να προβλεφθούν». Ο Knight πιθανότατα να το...παράκανε, αλλά οι θεωρητικοί που τον ακολούθησαν και χρησιμοποίησαν τα μαθηματικά μοντέλα για το λεγόμενο risk management πήγαν στην εκ' διαμέτρου αντίθετη θέση, δημιουργώντας μαθηματικά τον τρόπο με τον οποίο ορθολογιστές μπορούν να μετρήσουν και να αξιολογήσουν το ρίσκο και να συναλλάσσονται με αυτοπεποίθηση.

Σε αυτό το εναλλακτικό σύμπαν, το ρίσκο μπορεί να μειωθεί σε στατιστική διαφορά και οι προβλέψεις για το μέλλον μπορεί να περιβάλλονται από μετρίσιμες πιθανότητες. Ο υπαινιγμός είναι ότι οι οικονομικοί ατζέντηδες είναι παρόλα ταύτα ορθολογιστές. Ο εταίρος υπαινιγμός είναι ότι ο οικονομικός κόσμος είναι «ergodic», όταν δηλαδή το μέλλον θεωρείται η στατιστική σκιά του παρελθόντος.

Σε αυτό το εναλλακτικό σύμπαν, όλα τα ρίσκα είναι ασφαλή και η κατάρρευση των sub-prime αγορών δεν θα έπρεπε να προκαλέσει τόσο ντόρο. Στην τελική, το ρίσκο του ότι μπορούσε να συμβεί αυτό ήταν ασφαλές, σωστά? Φυσικά και ήταν, χρησιμοποιώντας το λεγόμενο «credit default swaps» (CDSs). Δηλαδή, τα στοιχήματα (ονομαζόμενα αλλιώς «ιδιωτικά συμβόλαια ασφάλισης»), τα οποία είναι βασισμένα στο αν τελικά οι δανειζόμενοι θα αποτύχουν να ξεπληρώσουν τα δάνεια τους. Και μιλάμε για συνολικό ποσό 63 τρισεκατομμυρίων δολαρίων!